luns, 7 de agosto de 2017

O FUTURO DA FESTA



Normalmente neste blog falo de historia, do pasado, hoxe toca falar de futuro.

Nestas festas do albariño tiven a inmensa sorte de coñecer a un grandísimo ser humano, o Doutor e investigador D.  Anxo Carracedo Álvarez, e á súa muller, médica entrañable. Non puden escoitar ben o seu discurso, enterouse polo facebook e tivo a deferencia de mandarmo, e a continuación o reproduzo. Arrecende o discurso a calidade humana, ciencia e humanismo, que nunca deberon de separararse. Pertence a esa estirpe de médicos, como deberon ser o Dr. Marañón ou  Miguel Gil Casares (moi ligado a Cambados), que eran grandes científicos que sabían moito sobre o corpo humano pero tamén sobre a alma, o espírito que anima ese corpo. E que non é posible curar un sen o outro.

Recentemente lin un artigo no que dicía un neurocientífico americano que era imposible ser un bo profesional se non eras boa persona, pódese ser bo pero nunca chegar á excelencia. E iso precisamente é o que fai grande a Carracedo, a súa calidade humana e o agarimo co que fai as cousas, co que trata aos pacientes, aos seus alumnos e alumnas, aos seus colaboradores... e este home pasou por Cambados, sen que moita xente se enterase, todos mirando a Coronado. Probablemente é o que el prefire, aos grandes seres humanos non lles gustan os focos. Pero neste blog quedará constancia para o futuro que un 6 de agosto (data tráxica para humanidade, día no que o inferno caeu do ceo) Anxo Carracedo estivo na festa do albariño de Cambados.

Reproduzo aquí o seu discurso que ten moitas claves que nos indican por onde debe ir o futuro do noso país e da nosa festa: a importancia da ciencia, da investigación, da educación... e sobre todo o  agarimo. O agarimo co que as nosas mulleres preparan as conservas (ver video de Galiñanes), e coidan as viñas, e apañan as ameixas... á vez que coidan tamén a vellos e meniños e levan flores aos camposantos. Ese é o futuro.

A vós me dirixo mulleres de Cambados, contádelle aos vosos fillos e fillas que un 6 de agosto de 2017, Anxo Carracedo estivo na festa do Albariño!.


PREGÓN DO XANTAR DO VIÑO ALBARIÑO 2017


Sra. Alcaldesa, autoridades, veciños de Cambados e do Salnés e doutras terras, amigas e amigos, boas tardes a todos.

Cando Víctor Caamaño, concelleiro de Cultura de este concello, comunicoume que pensaban en min para este pregón penseime moito si aceptar ou non, e mais nun ano no que Cambados for nomeada como Cidade Europea do viño. Era una honra inmensa para min, non merecida, e aínda por riba sabía que moita xente ilustre dera aquí o pregón, entre eles moitos escritores sobranceiros da nosa terra. Díxenlle a Víctor, ¿pero estades seguros? Eu non son Cunqueiro, nin Otero Pedrayo, Filgueira Valverde, Manuel María, Antón Fraguas, Fernández del Riego, ou Francisco Fernández Rei todos eles ilustres pregoeiros destas festas.

Aínda por riba eu son da terra do Xallas, terra dura, alta e fría, a terra dos feros corvos que cantaba Pondal no seu Queixumes dos Pinos e onde non medra unha vide, lonxe de esta terra amable, verde esmeralda e azul e con acios dourados no tempo da vendima.

Non sei tampouco porque me atrevín a dicir que si. Moito da culpa foi unha mensaxe que recibín do escultor cambadés Manolo Paz home feito a se mesmo e de tanto mérito e que nos axuda nun proxecto educativo no que andamos, e tamén o pensar en xente de tanta valía desta vila como a miña alumna Sabina Casalderrey -¡a miña alumna da mais mérito!-, e moitos amigos cambadeses como Maruxa Durán e Fausto Varela que impulsaron un modelo de ensino ca antiga filosofía da escola libre de ensino do que se beneficiaron os meus fillos. Tamén o recordo de algúns pais e nais con rapaces con problemas xenéticos que son un modelo de pais e de loita polos seus fillos, algúns deles aquí presentes.

Síntome moi honrado por terdes escollido de pregoeiro un médico e científico e estou moi agradecido ao Concello. Ademais de que me enche de ledicia sentirme tan querido, penso que isto significa que a investigación vaise facendo popular e goza dun recoñecemento social que antes non tiña. Isto danos folgos aos científicos para traballarmos aínda máis, pois coido que a investigación é motor do progreso, e o apoio social é vital. Este xesto do concello cambadés é un primeiro paso para que gobernos e empresarios se decaten da importancia de investigar, descubrir e aplicar os descubrimentos. Semella un aceno amable cara aos nosos investigadores –hoxe con tantas dificultades–, moitos deles a mostraren o que valen polo mundo adiante. É unha maneira de dicirlles que aquí van ter oportunidades para desenvolveren os seus talentos.

Pero unha vez dixen que sí empezaron os meus problemas. ¿Que esperarían de min os cambadeses? ¿Que contarlles? Para inspirarme fixen dúas cousas: reler moitas das obras de Cunqueiro –tan vencellado a esta terra e esta festa, e que é o meu escritor preferido e ler da xenética da uva. Paseino de marabilla co primeiro como sempre e aprendín do segundo pero de moito non me serviron.

E só onte, sen nada escrito, pensei, ¿que mellor para inspirarme que beber un bo albariño? E así fixen. Está claro que o viño con moderación favorece a creatividade e que mellor que inténtalo co mellor viño do mundo que o viño da nosa terra. Os viños teñen alma e o Albariño é Galicia, ten o seu agarimo, a súa frescura, a súa alegría ata diría eu o seu sentido do humor.

E entón decateime do moito en común que teñen facer viño e Medicina. Ambos precisan de ciencia, arte e cariño.

E na ciencia do viño como na Medicina, a xenómica, a ciencia na que no noso grupo traballamos, é de moita transcendencia. Como cada humano, cada cepeira, cada viña teñen o seu ADN que é como un libro de instrucións de cada ser vivo, que hoxe en día podemos ler e así tratar as enfermidades das viñas, como facemos cas dos humanos, e mellorar a súa produción e calidade. O século XXI e o século da xenómica tanto para saúde dos seres humanos como para as viñas e temos que facer un forte esforzo en infraestruturas e investigación para podermos manter competitivos nestas áreas.

Pero non todo son xenes no que é cada individuo ou cada cepeira. Tamén está o ambiente. Un experimento que tivo moita sona científica fai un par de anos consistiu en facer ratas idénticas que tiveron crías xenéticamente idénticas entre elas. Algunhas crías deixábanse cas nais mentres a outras separábanas delas. Aínda que tiñan o mesmo ADN as que se deixaban cas nais vivían mais e mellor e tiñan menos enfermidades e achouse que algúns xenes sufrían cambios químicos que lle chamamos metilación moi diferentes nos dous grupos. E dicir, tiñan páxinas do libro da vida, que se metilaban distinto, as tratadas con agarimo para ben e as outras para ter problemas.

Eu xa o intuía pero desde aquel artigo entendín as razóns científicas do humanismo en Medicina, e a importancia que ten darlles cariño aos doentes, collerlles a man e entender que cada persoa é un ser único e irrepetible que ten que ter todo noso respecto, cariño e atención.

E estou seguro por elo que os bos viticultores e os que producen este noso viño fan igual con cada cepeira e cando o fagan poden pensar como penso eu cando lle fago aloumiños a un alumno ou a un paciente: ¡que ben o estarei metilando!

En fin, vou rematando, meus caros veciños, meus amigos de preto e de lonxe, de aquén e alén de cordilleiras, chairas e mares.

É tempo de festa e ledicia, e pídovos que manteñamos o ánimo positivo que agora temos e a alegría que nos trae o Albariño. As cousas boas atraen cousas boas. Como dicía a miña avoa xalleira, “os que abren os brazos reciben abrazos”. Que sexan estas festas un revulsivo no noso espírito e veñan tempos de apertas, de concordia, de solidariedade e benestar.

Cambadeses, forasteiros, gozade das festas e do meigallo da festa da Albariño. Gozade da foliada, Mozos e mozas: coidado cos amores destes días, que o feitizo do viño é tamén traizoeiro e logo veñen os desenganos. Pero antes de nada gozade, que estades na idade, que a vida son dous días, as noites curtas e hai horas dabondo para durmir cando loce o sol. E bebede con moderación que e ben certo o dito de que o viño en exceso da as gañas pero quita as forzas.

Ca miña aperta para todos, ¡longa vida a Cambados e a festa do viño Albariño!


venres, 4 de agosto de 2017

AS ORIXES DA FESTA DO ALBARIÑO. 65 ANOS DESPOIS

Relín de novo as entradas que fixen neste blog sobre a festa do albariño e volvo sobre o tema.

A través da testemuña de Manuel Abalo Ozores, que recolle en 2012 o finado e lembrado, Xaquín Charlín, Chon, no seu blog A ti meu Cambados, sabemos como foi a orixe da festa.

A IDEA


A orixe da festa do Albariño foi e tivo o seu alumeamento nunha desas comidas que cada mércores se celebraban na Casa das irmáns Quintanilla, enriba do que hoxe é o local que ocupa a sucursal da Caixa de Aforros de Pontevedra e que, na parte do norte do baixo, achábase o resto do que, no seu día, fora Casino de Cambados. Así, nese piso e nese inmoble, naceu o "Concurso do Viño Albariño". Que como o sei? Pois moi sinxelo; porque son o único que pervive de quen sentaron, ese día e ese mércores á mesa, na casa das irmás Quintanilla e na que facía de anfitrión o seu irmán Don Bernardino que acudía, desde Vigo, todos os mércores do ano para atender aos seus clientes, como avogado, e, ao mesmo tempo, para compartir mesa e mantel con algúns dos seus numerosos amigos e baixar, logo, ao Casino a xogar a partida de dominó que (como se di no argot da curia) era preceptivo o xurala. 
 Recordo que ese mércores, cuxa data non podo precisar, achabámonos sentados á mesa das irmáns Quintanilla, o seu irmán D. Bernardino (Avogado e anfitrión), D. Ernesto Zárate (Propietario colleiteiro), D. Joaquín Álvarez Lores (Perito Agrícola), D. Francisco Reverter de Lujan (Notario de Cambados) e o que subscribe, degustando as excelencias da cociña que dirixía Pepita Quintanilla, ben servida e regada, para o seu goce, por un delicioso viño albariño elaborado polo propio D. Bernardino con uvas procedentes dunha finca pequena que posuía en Areas de Tragobe e que, por non ser un terreo de extraordinaria calidade, como el mesmo dicía, daba ou producía o mellor viño albariño. Este feito non o admitía D. Ernesto Zarate que se vangloriaba de cultivar o mellor albariño da zona, procedente do súa finca de Padrenda e polo que, ao non porse dacordo ambos sobre quen era o que tiña mellor viño ou cal deles era o de mellor calidade, debeuse facer unha especie de concurso de viños, pero no que se admitía a participación doutros caldos albariños doutros propietarios colleiteiros, para poder comparar as calidades e determinar cal era o mellor de todos eles, pero sempre na crenza de que sería un dos viños, por eles cultivado, o que saíse triunfante no evento, ben fose o de Quintanilla, ou ben o de Zarate, pois ambos eran uns bos caldos. Aquí é cando chega a sorpresa. O viño elixido nese primeiro concurso foi o de D. José Rodiño de Carballás que, a verdade sexa dita, era un verdadeiro néctar e un caldo excelente de inmellorable calidade.

A 1ª FESTA

En canto á organización da primeira festa que naceu no Casino de Cambados, lugar no que, xogando a partida de dominó con asistencia de D. Manuel Silva (avogado), D. Joaquín Álvarez (perito agrícola), D. Francisco Aguiño (militar) e D. Bernardino Quintanilla, así como os miróns de quenda dos que recordo a D. Juan Rivas e D. José Gómez Pomares (Procuradores), D. Juan Salgado (avogado) e outros, aos que se lles deu a coñecer a idea xurdida na comida e foi compartida por todos os representantes, co fin de elixir o mellor viño.

Para celebrar o acto, contouse coa colaboración de moitos cambadeses, de imborrable recordo, que puxeron todo o seu empeño en organizar unha merenda-cea que se celebrou na horta que había na parte posterior da vivenda do Procurador D. Luís Fariña, e cuxa organización correu a cargo de D. Joaquín Fole, axudado dos seus máis achegados amigos e compañeiros.


Acordouse celebrar a festa todos os anos ou en anos sucesivos, nomeando ao efecto, Notario Oficial da Festa a D. Alberto Casal Rivas e a cuxo acto acudiron moitos amigos e personalidades, todas elas, ou case todas, relacionadas co mundo de avogacía e da xudicatura, como D. Darío Fole, Secretario do Xulgado de Primeira Instancia de Cambados, o Maxistrado Sr. Belver, o avogado D. Isidoro Millán e outras moitas persoas cuxos nomes sinto non recordar.
Pero recordo, iso si, ao moi ilustre escritor D. Alvaro Cunqueiro entre os que foron expresamente invitados, sen imaxinar, "ningún dos asistentes", que algún día chegaría a ter a importancia e repercusión do que hoxe é a Festa do Albariño. Confiamos en que o siga sendo no futuro, pero sen esquecernos daquelas persoas ás que se debe o nacemento dun feito tan importante para a Vila de Cambados e a quen  confío réndaselles un cumprido e merecido recoñecemento que faga perdurar o seu recordo.



Esta testemuña foi publicada no xornal Faro de Vigo  o 11 de agosto de 1998.



Como se pode ler, Manuel Abalo non lembra a data exacta deste acontecemento, no libro de Benito Leiro sobre a Festa do Albariño xa se consultan os borradores das actas da festa e coméntase que  o 1º Concurso do Albariño celebrouse en 1953, na finca de Ángel Botana Gómez (xenro de Ramón Cabanillas). Entendo polo tanto que o que conta Manuel Abalo refírese ao acontecido en 1952.  E dende aquí empézanse a contar as edicións, para chegar en 2017 á nº 65. Non hai fotos, que eu saiba desa primeira merenda-cea que se celebrou na horta da casa de Luís Fariña pero si do ano seguinte, na horta de Botana, cando gaña o certame, agora si,  Ernesto Zárate, que aparece retratado co trofeo:



O chamado I Concurso do Albariño foi na horta de Botana un 28 de agosto de 1953, facíase coincidir coa festa da Pastora. Manolo Pillado identificou a todos os personaxes desta foto, de esq a dta: Manuel Pillado Fernández, Bernardino Quintanilla, Notario de Vigo, Ernesto Zárate, José Otero Otero e Isidoro Millán.


 Continúa celebrándose a festa na horta de Botana en 1954 e 1955. En 1956 foi na horta da casa dos Pazos (ou Pazo de Ulloa) pero os asistentes van medrando, no 1958 por mor da chuvia o xantar celébrase na Cultural, en no 1959 empézase a utilizar a ampla horta do Pazo de Bazán.

Estas fotos que aparecen a continuación corresponden ao xantar de 1959 na horta ou xardíns do Pazo de Bazán.





 Presidiron o xantar de esq a dta: Alberto Casal, o escritor Álvaro Cunqueiro, a xornalista Mª Victoria Fernández España, o alcalde Andrés Iglesias, con traxe branco o escritor José María Castroviejo e á dereita de todo o mestre, Antonio "Tucho" Magariños.



Tamén asisten nesta edición Celso Emilio Ferreiro e Plácido Castro del Río. A festa foi durante moitos anos un lugar de encontro de intelectuais galegos e de exaltación galeguista, como ten remarcado o xornalista Benito Leiro.



Discurso de Álvaro Cunqueiro


 Álvaro Cunqueiro foi un gran valedor da festa, asistiu moitos anos e falou repetidamente na prensa de Cambados, do Albariño e da súa festa, traemos aquí un deses estupendos artigos:


Nunha edición dos anos 70 Cunqueiro descúlpase no Faro de Vigo por non asistir ese ano á festa. O feito de que tampouco acuda o seu amigo José María Castroviejo e certo desacordo co rumbo que está tomando a celebración, son as motivacións principais:

"Pero me veo obligado a decir que en la nación de los albariñenses, José María y yo, como el escribano del Albariño, Alberto Casal, éramos, y somos, fieles de una manera muy nuestra y libre , amorosa. Y el vino Albariño lo sabía, y lo sabe. Por ello, entre otras cosas, hemos querido para el Albariño, siempre, una fiesta un poco diferente a la que se le viene haciendo, una fiesta popular y gozosa, una romería".

Benito Leiro recolle outra testemuña no seu libro de Fernández Aguiño, organizador da festa en varias edicións, na que se queixa da masificación actual, "os pioneiros degustaban con deleitación o viño que agora apenas se saborea".

Estas dúas testemuñas sérvenme para introducir unha reflexión cara o futuro da festa, queremos cantidade ou calidade? Queremos educar ás novas xeracións na cultura do viño e a boa gastronomía ou deixar que prevaleza a cultura do botellón?. Queremos que o Albariño volva ser unha festa da cultura, e de exaltación galeguista, na que importantes personalidades das letras ou a ciencia sexan invitadas?. Nos próximos anos deberíase reflexionar sobre isto.

A min gustaríame un tipo de festa na que a cultura teña maior presenza e os políticos  menos. Onde sexan compatibles a diversión , a boa gastronomía, o consumo moderado de alcohol e a promoción turística. Algo se avanzou nestes últimos tres anos pero queda moito por facer. É só unha opinión.